БАЙРАМ

      

 "Буни ҳаёт дебдилар ёки Ўғлим Улуғбекнинг кундалиги" туркумидан

Ура!

Бугун 1-Май! 1975 йилнинг сархуш баҳори! Саҳармардондан хонадонимиз қувончга тўлиб кетди. Ҳаммамиз янги, охори тўкилмаган либосларимизни киябошладик. Кичик синглим Дилафрўзни бувижонимга қолдириб, қадрдон шаҳар томон йўл олдик.

Кўчалар одамга лиммо-лим! Шовқин-сурон, қийқириқ! Болакайларнинг қўлларида сурнайчалар, байроқчалар! Регистоннинг сокин миноралари, нилий гумбазлари ёрқинроқ товланади. Ҳар ер-ҳар ерда турфа томошалар. Биз ана шу давралардан бирига яқинлашдик. Мени - дадам, Моҳинни - ойим кўтариб олдилар. Ўртада дадам тенги бир амаки уч баҳайбат айиқни турли куйларга солиб ўйнатарди. Жониворлар хўжасининг буйруғини сўзсиз бажарар, одамларга қувонч улашарди.

– Хўш, полвон, – деди ҳалиги амаки айиқларнинг йирикроғига, – мана бу биродари азизларга би-и-ир маст бўлиб беринг.

Айиқ гандираклаб давра айлана бошлади. Унинг кўзлари сузилар, лаблари тамшанар, хуллас ғирт алкашнинг қиёфасига кирганди. Атрофда шўх-шўх кулгилар янгради. Айиқ полвон қўлини бир силтади-ю, ерга ағанади, мастнинг сўкинишига монанд бўкириб қўйди.

– Полвон, нормадан ошибди-ку, – сўз қотди хўжаси.

– Ҳа-а-а-а, – деди айиқ полвон бўкириб.

– Айб, айб!

У беихтиёр бу ёнбошига ағдарилиб ётди.

– Ана милиса, ана милиса,–пўписа қилди эгаси. Айиқ ўрнидан ирғиб турди, паноҳ излаб эгасининг пинжига тиқилди.

– Айб, айб, – такрорлади эгаси. Навбат иккинчи айиққа келди. У рақибини курашга чорлаётган паҳлавондай вазмин давра айлана бошлади, аммо шериги ҳадеганда курашга чиқавермади. Кутилмаганда одамлар орасидан бир маст довдираб ўртага тушди-ю, айиққа рўпара бўлди. Айиқ аввал унга бошдан оёқ разм солиб чиқди, сўнг кутилмаганда тарсаки тушириб қолди. Узала тушиб қолган мастни олиб чиқишди.

Гарчанд айиқ полвоннинг кайфияти бузилган бўлса-да, эгасининг буйруғига кўра умбалоқ ошиб, ҳар мақомда рақсга тушди. Учинчи айиқ бўлса қўлига эскигина телпак олиб, даврадагилардан пул йиғабошлади.

Нарироқда – шоирлар боғида баланд қилиб сим тортилганди. Карнайлар ғата-ғут қилиб ўзига чорларди. Ўртага мошгуруч соқолли, кексароқ киши тушди. У одамларга бир карра кўз ташлаб чиқди.

– Халойиқ, – деди ниҳоят, – ийду-айёмларинг муборак бўлсин! Сизларни фақат ана шундай хуррам кунларга етказсин! Биз Бухорои шарифдан сизларни хурсанд этгали келдик. Омин, муаллақ симга чиқадиган болаларимни ўзи паноҳида асрасин! Сизлар ҳам муроду-мақсадларингга етинглар!

Одамлар юзларига фотиҳа тортишди. Шу пайт мендан сал каттароқ болакай қўлига узун таёқ тутганича ғизиллаб симнинг устига чиқиб кетди. Одамлар ҳайратларидан ёқа ушладилар. Ҳалиги болакай сим устида нари бери бориб келгач, кўзини боғлашди. Сурнай билан ноғора мунгли оҳанг бошлашди, негадир юрагим шувиллаб кетди. Шундан кейин болакай оёғи билан симни пайпаслаганича юра бошлади. Симнинг ўрталарига келганда оҳанг ўзгарди. «Андижон полкаси» янгради. Бола сим устида кўзи боғланган ҳолда завқу шавқ билан рақсга тушакетди.

Катта кўчада бўлса турфа байроқлар, расмлар кўтарган гуруҳлар ўтар, рангларнинг мўл-кўллигидан, шодон қийқириқлардан кўз қамашар, қулоқ қоматга келарди. Ойим ҳам саҳий бўлиб кетдилар. Бизни музкаймоқ, шар ва яна алла-нималар билан сийладилар. Мен бирорта ғамгин   одамни кўрмадим.

Йўқ, кўрдим! Унинг соқоллари ўсган, кийимлари жулдур эди. Жуда хомуш эди бечора. Бизга яқинлашиб, дадамга илтижо килди.

– Бола-чақангизнинг умрини берсин, ғамини кўрманг! Садақа – радди бало, ихлосу холос, эътиқоду мурод...

Дадам унинг кафтига танга қўйдилар. Аммо менинг фикру хаёлим остин-устун бўлиб кетган эди. Шодон қийқириқлар, хушчақчақ болалар, мамнун айиқлар ва ниҳоят ғамзада амаки! Нега ундай бўлиши керак!? Гуноҳи нимада?! Нечун у шодон эмас? Нега у ана шу шодлик уммонидан бебаҳра?!

Кечга яқин биз уни тағин учратдик. Энди батамом бошқача ҳолатда эди у. Ахлатлар уюлиб ётган бурчакда маст ҳолда ағанаб ётар, одамларни бехаё қилиб сўкарди. Ё товба! Шу бахтиёр одамларни ҳақоратлаш инсофданми?!