Хусусий сайтни компьютер тилида блог ҳам дейишади. Расмий сайтлардан фарқли ўлароқ, уни очиш, ишлатиш осонроқ кечади. Бунинг учун ҳеч кимнинг рухсати ҳам, маблағ ҳам талаб қилинмайди. Лекин малака бўлиши шарт! Бундай пайтда Абдулла Қаҳҳорнинг айрим ижодкорларга қарата: “Дутор чалишни истайман, аммо афсуски буни уддалолмайман”, деган гапи ёдга тушади. Монитор қаршисида маълум муддат ўтириб, “сичқонча”нинг елкасини силашни обдон ўргангандан кейингина, сайт ёки блог очиш ташвишига тушган маъқул.
Бунинг учун уйда ўзингизнинг шахсий компьютерингиз бўлиши зарурдан зарур. Бизнинг кўпчилигимиз у билан боғлиқ юмушларимизни ишхонадаги компьютерчига, хотинимиз, ўғлимиз, шогирдимиз, набирамизга юклашга кўникиб қолганмиз. Аммо, токи дуторни ўз қўлимизга олмас эканмиз, уни ўзлаштиришимиз мушкул бўлиб қолаверади.
Бугун расмий ёки хусусий сайт ҳар бир журналист, шоир, ёзувчи учун зарурдан зарур воситадир. Фараз қилайлик, сиз оилангиздагилар насибасини қайчилаб, нашриётга фалон пул бердингиз ва китоб чиқардингиз. Аввало, нашриётга юзма-юз бўлган ҳар қандай ижодкорнинг таъби тирриқ бўлишини тан олишимиз керак. Улар ишни айнан ошкоралик куртакларини чилпишдан бошлашади. Китоб босилиб чиққандан кейин ҳам Тошкентдаги тўрт-беш дўконда сотилади, холос. У ҳатто вилоятларга ҳам етиб бормайди.
Бу билан мен китобнинг муқаддаслигига зинҳон ва зинҳор шубҳа билдирмоқчи эмасман. Бугунги жаъми тараққиёт, шу жумладан компьютернинг ўзи ҳам китоблар шарофати билан дунёга келганлигини тан оламан. Аммо глобаллашув замонида китоб рақобатда кўпгина позициялар бўйича ортда қолганлигини тан олмаслик якравлик бўлур эди.
Мен кўпгина номдор ёзувчи ва шоирларимизнинг сайтлари йўқлигидан надомат чекаман ва бу ҳолни каттагина йўқотиш деб ҳисоблайман. Бугун қоғозсиз, китобсиз адабиёт юзага келганлигини ва у катта одимлар билан илгарилаб бораётганлигини кўриб турибмиз. Эндиликда миллатнинг интеллектуал тараққиётига баҳо беришда, энг аввало, ҳар минг кишидан қанчаси Интернетдан фойдаланади, деган савол берилади. Надоматлар бўлғайким, бу борада биз анча ортда қолиб кетганмиз.
Компьютерда ёзаётганлар нимани қойил қилди, деган кинояли савол ноўрин, чунки қўлда ёки машинкада ижод қилаётганлар ҳам ағдар-тўнтар қилиб юборгани йўқ. Фақатгина, электр лампа туриб, чироқда ёзиш чикора, деган савол қўйилаябди, холос.
Фараз қилайлик, сиз янги шеър ёки ҳикоя ёздингиз ва сайтингизда эълон қилдингиз. Унга ҳеч ким қалам тегизмайди ва шу ондаёқ бутун дунёга тарқалади. Бугунга келиб Интернет қўл телефонига ҳам уланадиган бўлди ва сизнинг асарингизни истаган киши, истаган жойда ўқиш имкони юзага келди. Аммо бошболдоқсизликка ўрин йўқ. Умуминсоний қоидалар бор: урушни, миллатчиликни тарғиб қилганлар, инсоннинг шахсига тегадиганлар суд олдида жавоб беришлари керак.
Айтинг, айтинг, бу ижодкор учун жуда катта имконият эмасми?
Аммо, ҳолва деган билан оғиз чучимайди. Сайтингизга одамларни жалб қилиш осон кечмайди. Фараз қилайлик, сайтда янги роман, қисса ёки туркум шеърларингизни чиқардингиз. Интернетда эса китобдан фарқли ўлароқ, кишини чалғитувчи омиллар бир талай. Латифалар, танишувлар, дунё воқеалари ҳатто беҳаёликлар ҳам. Шунинг учун ҳам Интернетдан катта ҳажмдаги асарларни камдан-кам ҳолларда ўқишади. Ишни кичик ҳажмдаги, ранго-ранг нарсалардан бошлаш керак. Бугун иккита шеър, эртага публицистик мақола, ҳажвия ва ҳакозо. Рус тилидаги таржималар ҳам зарур. Ахир, сиз жаҳонга чиқаябсиз-ку! Компьютер айнан русчадан инглиз ва бошқа қатор тилларга таржима қилиб беради. Ўзбек тилидаги матн эса ҳозирча бундан мустасно.
Хусусий сайт ҳам хотиндай гап. У билан доимо мулоқот қилиб туриш, кам-кўстларини тўлдириб бориш шарт. Сайт очиб, ҳеч нимарсага эришмаган ижодкорларни ҳам биламан. Чет элларда ўз сайтларини реклама қилишнинг кифтини келтиришади. Етти ёт бегоналарга ҳам хатлар ёзиб, сайтига бирров киришни таклиф қилишдан чарчашмайди.Унга бошқа муаллифларнинг ҳам энг қизиқ асарларини жойлаштириш, дунё воқеаларини ёритиш, рекламалар эълон қилиш йўли билан сайтнинг мавқеини оширишади.
Энди шунча гапдан кейин сизни сайтимга киришга таклиф этмоқчиман. Бунинг учун Gоogle тармоғига nusratrahmat.blogspot.com деб ёзсангиз кифоя. Шунда бирнеча асарларимнинг сарлавҳаси пайдо бўлади. Истаганингизни боссангиз, сайт очилади. Бош саҳифанинг ўнг томонида Архив бор. Истаган асарингизни шу ердан топасиз. Бу ерда ўзбекча ва русча мақолалардан ташқари, ҳикоялар, ҳажвиялар, шеърлар, фотолар, ёғоч қошиқлар коллекциясининг сурати ва ҳакозолар бор. Унинг пастида эса Vizitors кузгуси жойлашган. Бу ерда йил давомида қайси мамлакатдан қанча ўқувчи сайтга кириб ўқигани акс эттирилган. Ва жорий йилда 22 мамлакатдан 1500 дан кўпроқ ўқувчи кирганлигига гувоҳ бўласиз. Булар орасида Германия, Португалия, Туркия мамлакатларининг байроқларини таниш мумкин. Аммо биринчи ўринни Ўзбекистон., иккинчисини АҚШ эгаллаб турибди. Бир вақтлар америкалик ўқувчилар сони биринчи ўринга ҳам чиққанди. Аммо ҳарқалайки, мен учун бу ноўнғайлик кўп давом этмади.
Мазкур кўрсатгичлар мени қаноатлантирмайди, албатта. Бот-бот турк ёзувчиси, Нобель мукофоти лауреати Ўрхан Памук сайтини очиб, сайтимнинг ночорлигидан, компьютер ва Интернет оламини ҳамон яхши билмаслигимдан, бу ҳаракатни лоақал беш-ўн йил илгари бошламаганимдан надоматлар чекаман. Ёзувчининг турк, инглиз, рус ўқувчилари учун алоҳида-алоҳида сайти бор ва уларга юзга яқин мамлакатдан ҳар ойда минглаб ўқувчилар киришади.
Сайт-блогимга киришнинг тағин бир ўнғай йўли бор. Ўша Google тармоғига “Нусрат Раҳмат” деб ёзсангиз ҳам экранда мен ҳақимда талай маълумотлар пайдо бўлади. Шу жумладан, чет эл сайтларида эълон қилинган мақолалар ҳам кўринди. Бундай пайтда “Автобиография” деган сарлавҳани очишингиз лозим.
Сўнгги пайтларда чет элдаги сайтлар эгалари асарларимни кўпроқ кўчириб босишаябди. Бу – ҳам ташвишли, ҳам қувончли. Аммо улар кўпроқ рус тилидаги асарларни танлашмоқда. АҚШ, Россия, Қозоғистон мамлакатларидаги ўнлаб сайтларда талай асарларим чиқди. Сиз улар билан сайтимда ҳам танишишингиз мумкин. Булар орасида рус тилида “Ўзбекистоннинг етти муъжизаси”,“Туркистон жадидлари ҳамон таъқибдами?” “Миллий масала – ор-номус масаласи”, “Зангори кема”лар қани?” ”Янги вазирдан умидлар”сингари мақолалар, ҳикоялар бор. Ўзбек тилида эса ўнлаб ҳикоя, ҳажвия, мақолаларимни кўчириб босишни. Мазкур асарларнинг аксарини газета, журнал ва нашриёт муҳарирлари, қалтис, баҳонасида қайтариб берган эдилар.Бу борада мен “ЦентрАзия”, “Современник” сингари сайтларнинг ходимларидан миннатдор эканлигимни айтиб ўтишим шарт.
Юқорида хусусий сайтни хотинга таққосладик. Хотинни иккита қилиш талай нохушликларга сабаб бўлади. Аммо сайтни кўпайтириш мумкин. Каминнинг бундан олдин nusratrahmat.ru деб номланган сайтим бор эди. Аммо айрим сабабларга кўра ундан фойдаланмай қўйганман. Мазкур сайт “Зангори кемалар қани?” мақоласи билан якунланган, аммо уни ҳам очиб ўқиш мумкин.
Азиз биродар! Деярли ҳар бир шаҳарда компьютер ўқув курслари, коллежлари, МТС ва бошқа компаниялар офисларининг малакали ходимлари, тажрибали компьютерчилар анчагина. Улар бир зумда сизга расмий ёки хусусий сайт (блог) очиб беришлари мумкин. Сиз дастлаб суратингиз, таржимаи ҳолингиз ва асарларингиздан намуналарни эълон қилсангиз бўлгани. Ҳақиқий изланиш эса ундан кейин бшланади. Агар сиз бу жараёнлардан ўтган бўлсангиз, тажрибаларингиз билан ўртоқлашинг, дўст, танишларга ўргатинг. Биз Интернетдан фойдаланиш масаласида эса ортда қолаётганимизни юқорида таъкидлаган эдим.
Менга савол, мулоҳазалар бўлса ёзиб юборинг. Электрон манзил: nusrat41@mail.ru
Нусрат РАҲМАТ
Самарқанд
Комментариев нет:
Отправить комментарий