“ҚОЧИНГЛАР, СЕЛ КЕЛЯБДИ!”...

 

“ҚОЧИНГЛАР, СЕЛ КЕЛЯБДИ!”...

             

   Мухбирлик йўлидаги мулоқотлар, тасодифий воқеалар тўғрисида 1987 йилда,  катта тиражда (40 минг нусха) чоп этилган “Мен редакцияданман” деган китобчамда сўз юритганман. Бу асар кейинчалик “Мен мухбирман” номи билан ҳам нашр этилди.

   Аммо “Фарзандга ўгитлар” китобимда ҳам журналистик  саргузаштларини четлаб ўтмаган эканман.

      Улардан бирини эътиборингизга ҳавола этгим келди.

 АМИР ТЕМУР МАКТУБИ ҲАҚИДА

“ Малик Реди Франса

               Сад ҳазор саломатӣ ва орзумандӣ аз ин муҳибби худ қабул фармоед. Бо чунин орзумандии бисёр баъд аз таблиғи адъия ба ҳайати оли русул маълум мешавад, ки кафар(”роҳиб” – Н.М.) Франкаси  таълимдеҳ бар ин тараф расид ва макотиби маликонро овард. Некномӣ ва азамату бузургвории амири кабирро арза кард. Азаматпаноҳӣ маълум шуд ва низ тақрир кард, ки лашкари амин равона шуда, душманони моро ва шуморо қаҳр ва забун кард.

             Минбаъд ходими ҷавон баъд аз ки ба хизмат тақрир шуд, ҳар чӣ воқеъ шавад акнун ба рафъ кўшад. Умедворем, ки доимо макотиби ҳумоюн беҳ шавад ва аз саломатии амири кабир боз моро тасаллии хотир ҳосил ояд. Дигар мебояд бозаргиёни шумо дар ин тараф фарангиён шаванд. Ончуноне, ки эшонро азиз ва мукаррам созем ва бозаргиёни мо бар он тараф руҷўъ созанд то эшонро азиз ва мукаррам созанд ва бар эшон касе зўрмандӣ накунад”. 

   

Таржимаси:

 

 

                   АМИР ТЕМУР МАКТУБИ  ҲАҚИДА

    Соҳибқироннинг 1402 йилнинг 1 августида  Франция қироли  Карл олтинчига  йўллаган мактуби ҳақида ёзган эдик. Мазкур хат ҳозир Самарқанддаги Улуғбек музейида сақланмоқда. Уни Ислом Каримовга фарангларнинг собиқ президенти туҳфа этганди.

  Мактуб бир саҳифадан иборат бўлиб, араб алфавитида, форс-тожик тилида ёзилган, хотимасида Амир Темур муҳри босилган. Тарихчи  дўстимиз Нўмон Маҳмудий матнни  ўзбекчага ағдарган экан; уни эътиборингизга ҳавола этамиз.

                                 Малик  Реди  Франса

             Ўз муҳибингиздан юз минг (бор) саломатлик ва истакларимизни  қабул  қилинг. Роҳиб (монах) Франкас (Франческо) биз томонга  келди  ва маликнинг  мактубларини етказди. Улуғ      амирнинг яхши ниятлари  ва музаффарлигини  маълум  қилди. Қўшинларингиз  бизнинг ва сизнинг душманларимизни мағлуб қилганлиги маълум бўлди ва   тушунтириб  берди.

              Бизнинг  истагимиз – ҳумоюн мактубларингиз доимо келиб турсин ва сизнинг саломатлигингиз  устиворлиги  ҳақида хабар етказсин, токи    бизнинг хотиримиз  тасалли топсин. Бундан  буён,  сизнинг  ва  бизнинг одамларимиз ўзаро бориш-келиш  қилсинлар, тижорат  ишларининг  фойдали  бўлишига  эришайлик. Савдогарларингиз  биз томонга  келсинлар, биз уларни  азиз ва мукаррам  тутгаймиз, чунонки, бизнинг савдогарларимиз сиз  томонга борсинлар ва уларни азиз ва мукаррам тутгайсизлар ва ҳеч ким уларга  зўравонлик  қилмасин.

  

1 ҚИСМ: НОМА № 3. НОМА № 4

 КАЛВАК МАХСУМ НОМАЛАРИ

1 ҚИСМ: НОМА № 3. НОМА № 4

НОМА № 3

Пайшанба бирла жума ўтди. Аввал худога шукроналар ўқуб, бундоқ фароғатдан бенасиб қилмагайсан, ямон ҳамроҳ, ҳамхона офати жондур, андин ўзинг сақла, дедим, аммо билурсизларким, бандаси беқаноатдур, ношукурдир. Уч шаби рўз кечган эрди зиқ бўлдим, дилим косаси ҳасратга тўлди. Тағин тангрига илтижо этдим: «Москов шаҳринда забони узилган гунгга, қулоғи қирқилган карга айлантириб қўйма. Ғариблик бирла мусофирлик азоби устихондан ўтди. Бир сўфитабиат ҳамроҳ юборким, ул мўмин бирла адолат, диёнат ва охират ҳақинда суҳбатлар қурайлик». Иншооллоҳ, оҳу- зорим осмону фалакка етди чоғи, эшик нозиктаъблик бирла тақиллади. Бирор заифа келдиму, номаҳрамлик бўлмасун деб, яктагимни елкамга олдим. Магар заифа бўлса, қандоқ муомила қилурман, деб андишаларга бордим, то ҳаттоки шайтони лайн каминани ножоиз йўлларга бошламоқ пайида ҳам бўлди, лек гуноҳга юз ўгурмасликка қарор айлаб эшик очдим. Остонада денглар, эмди қиличдай хушқомат бир йигит турур эрди. Эҳтиром сақлаб: «Ассалому алайкум, устози муҳтарам», деди. Ўзга осмон тагинда она каломни эшитмоқ – бисёр ҳузурбахш ҳамда серҳаловат эрди; дилим завқ олиб, қарочуғимда ёш айланди. «Ваалайкум ассалом!» дедим фақир ҳам қироат бирла. Ногаҳоний шогирд қучоқ очиб, каминани бағрига босди. Дедики: «Сиз муҳтарам зотни фалон йилдан бери билурман ва эҳтиромим бисёрдур. Зеро, сизни кўрмоқликдан сарбаланд-у сарафроздурман!» Бисёр ва боз бисёр мамнунлик топдим.

 КАЛВАК МАХСУМ НОМАЛАРИ

НОМА № 1

Бисмиллоҳи-р раҳмони-р раҳим!

Ушбу номаи безабонни узоқ Москов шаҳринда мусофирчилик ситамин тортиб турғон Абу Найнов ибн Махсум ва дағи Калваки Самарқандийдан деб биладурсизлар.

Каминани инчунин, Калвак Махсуми Маҳалла деб ҳам атайдурлар. Боиси Самарқанд илкиндаги деҳамиз Маҳалла аталур ва хусусан шаҳарликлар мардумларимизни андак афанди, анди билиб, латифа тўқумоқни хуш кўрурлар. Боз: каминаи камтаринни Калвак Махсуми эккинчи ҳам деюрлар. Боиси Абдулло Қодирий ҳазратлари бино этган Калвакдан нақ юз йил сана ўтуб дунё кўрганман ва бузурглар ҳар шунча ўтуб дунёга келурлари башорат этилғондур

ЗЕРИКАРЛИ ҲИКОЯЛАР. ОҚ КАЛАМУШЛАР

 

ЗЕРИКАРЛИ ҲИКОЯЛАР. ОҚ КАЛАМУШЛАР

Мардикор жувоннинг кундалиги

   

Қирмизи рангли (бунақасини биринчи бор кўришим) «Neхia» ҳайдовчиси кабинадан тушиши билан,  бу ердаги таомилга кўра, бошқалар қатори Барно иккаламиз  унга яқинлашдик, юзимизга табассум суртган бўлдик. Қирқ ёшлар чамасидаги, бўйчан, кўринишидан анчайин пухта, дилкаш бу одам нигоҳи билан бизни бир сидра пайпаслаб чиқди-ю, менга қараб, эски танишлардек яқинлашди.     

- Машинага мин,- деди ярим буйруқ оҳангида «Nexia»си томон имларкан. - Сенбоп иш бор.

- Вой, биз икки киши,- дедим, Барно томон ишора қилиб.

- Бўбди, иккаланг ҳам мин,- деди,  иккита эркак мардикор ҳам олиб келаман.     

   У эркаклар томон  кетди; кабинанинг орқа эшигини хавотирона очишим билан димоғимга дилкаш атир ҳиди гуп этиб урилди;  обдон дазмолланган, доғ тегмаган оппоқ сурп тўшалган ўриндиққа ийманибгина жойлашдик.

- Бу олифта нима иш буюраркан?- қизиқди Барно.   -Пулини ҳам келишмадик…

Уйда кимдир кутиб турса бас...

                 

                                                  Уйда кимдир кутиб турса…

 

Бу мақола “Оила ва жамият” газетасининг 22.04.2004 сонида чоп этилган.

Бир вақтлар рус шоири Евгений Евтушенконинг икки қатор шеърини ўзбекчага ағдарган эдим:

Инсонга жуда кўп нарса керакмас,

Уйда уни кимдир кутиб турса бас…

Рўзғор деган табаррук қўрғоннинг қадр-қимматини бундан-да самимийроқ қилиб таърифлаш мушкул.

Оила ҳақида қалам тебратиб қолишимнинг боиси шундаки, сўнгги пайтларда айрим матбуот нашрларида унга шак келтириш, нописандлик қилиш ҳоллари кўзга чалинаяпти. Айниқса, баъзи бир эстрада хонандаларимиз Ғарб ёҳуд Европадаги ҳамкасбларига ноўрин ва ножоиз тақлид қилишга мойил бўлишаяпти.

 "САМАРҚАНДНИНГ МУЗАФФАР ФАРЗАНДЛАРИ."

Шаҳарда шу ном билан монумент ўрнатиладиган ёки ҳайкаллар аллеяси ташкил этиладиган бўлса, сиз унда қайси сиймоларни кўришни истардингиз

Мен тузган хомаки рўйхат эса қуйидагича бўлди:

1. Ал Бухорий

2. Мотуридий

3. Амир Темур

4. Бибихоним

5. Мирзо Улуғбек

6. Хожа Аҳрори вали

7. Маҳмудхўжа Беҳбудий

8. Ҳожи абдул Азиз

9. Воҳид Абдулло

10. Ислом Каримов

Сиз тағин кимларнинг номини қўришни ёки қисқартиришни истардингиз

4.БЕҲБУДИЙ ЁЗАДИЛАР

 

4.БЕҲБУДИЙ ЁЗАДИЛАР

              САМАРҚАНДДА УСУЛИ ЖАДИД МАКТАБИНИ  ИМТИҲОНИ

                                           ХУСУСИДА

        Самарқандий муаллим Мулло Абдуқодир қори Абдушакур ўғлини Самарқанд боғотига  барпо этган мактабига баланд даражалик Самарқанд областини военний  губернатори жанобларини таклиф қилганим ва ул жанобни бориб кўруб, маъқул қилиб шаҳарга киргузмакка берган рухсатлари ва мактабни молия ва тартиби ушбу газетни 2 номерида ёзилиб эрди....Бойларимиздан жаноб Мулло Муҳаммад Раҳимбой ва Кобул бўлустнойи мирзо Назирқул ҳожи  Мавлонбой, Мулло Эшонқул, Мулло Шамсиддин махзум, Мулло Ҳасанбой, Мулло Жўрабой ва бошқалари беш тўрт сўмдан ва баъзилари жома...бахшиш қилдилар.

                                                 ИБРАТ  

    Ҳоло ойинаи жаҳон статистиқларига боқилса, вусъатча (ҳудуд) Бухорони тўртдан бири, нуфусға (аҳоли сони) тақрибан баробар Сербия мамлакатини икки миллён халқи учун олтмишдан зиёда газета нашр бўладур. Инчунин, икки ярим миллион юноний грекларни икки юздан зиёда газетаси бордур.  Уч миллиёнга яқин Хива, Бухорони бир адад газетаси йўқдур. Тўққуз миллиён Ўрта Осиё мусулмонларини бир газетаси,  (тағин) бир газета чиқармоққа салоҳияти, истеъдоди йўқдур!

    Ҳайҳот! Ибрат лозим!

                            ПАРТИЯЛАР ҲАҚИДА

            Учинчи “социал- демократически”- иштирокиюни омиюн” маъишати муштарака ( большевиклар)  фирқасидурки, бул ҳам дохилан икки фирқага бўлинур. Бири социал демократ иштирокиюн, дигари (бошқаси) “социал революционер инқилобиюн” дир.  Буларни бошлуча муроди ҳозирги барча закун, мулкият қонунларини бутун бузуб, мол ва ерларни ҳамма халойиқ ўртасиға муштарак қилиб, анинг манфаатини бутун халойиқ ўртасида мусовий этмоқчидур. Бойлик ва камбағалликни йўқ қилиб, дунё молини роҳатидан ҳаммани баробар фойдаланатуриб, масъуд ва роҳат умр ўтказмоғига ва ҳар ким ўз истиқболидан амин бўлмоғига закун ва қоида жорий қилмоқчидурлар. Буларнинг программини жорий бўлмоғига ҳозирги асримиз мустаид ( тайёр) эмас. Балки неча асрларга таваққуфи ( муддати) бордур. Дунёға нелар бўлмади? Ким билур, балки замони келиб, буларнинг программи қонуний жорий бўлса, ҳамма минқулли ал вужуҳ баробар бўлуб, сир китоблариға ёзилған Жобулға, Жобулса ( афсонавий шаҳарлар) ва тартиб маишати ер юзиға балки жорий бўлар. Ҳар ҳолда бу партиянинг муроди мумкин лаяқъа ёинки хаёлидай кўрунуб, бу тоифага қўшулмоқ биз, мусулмонлар учун ниҳоятда зарарликдур.

                                                       МАКТАБ, МАДРАСА  

     Туркистонға нисбатан Бухоро маъдани илмдур. Туркистон мударрислари аксария ила Бухорода хатми улум этадурлар. Бухоро тили форсий ва аксари уламоси Бухоро ва Самарқанд кўҳистон форсларидурки. Мадрасаларда форсий дарс берадурлар ва талабаси турк, татар, қирғиз, туркман, форсий на бўлса бўлсин форсий таълим берар, Фарғона, Сирдарё ва Маворои баҳри Ҳазар ва туркмони шарқий Хива, Афғонистон ва Туркистон вилоят ва мамлакатларини талабалари қаю тилға бўлса бўлсинлар ва Бухоро дарсларини форсча айтарлар

                                                    *  *  *

    Cамарқандий Мулло Абдулқодир шаҳардан уч чақирим ташқаридаги ўз ҳовлисида усули жадид мактаби очиб эдики, болаларни шаҳардан бориб келиши кўп мушкуллиги учун ман роқими хуруф ( муаллиф)Маҳмудхўжа муфти жаноб баланд даражалик Самарқанд губернатори ва  полицмейстерини олиб бориб, кўрсатиб ва шаҳарга ўз ҳовлимга кўчуруб, мактабни очдурмоқ учун рухсат олиб шаҳарга киргузиб эрдимки, икки йил бўладур.

                                                    *  *  *

     Самарқанд тараққийпарварлари шаҳримиза қироатхонаи исломия очиб, бандани китобхона асҳоби раис сайлаб эдилар. Буда аъдомиз назариға ноқобил узв бизим учун катта қусур ўлан ҳоло кутубхонада Қуръони каримни қўймаюр эмиш, деган сўзни узун бир тил раста ва бозорларда сўйладилар. Холбуки, кутубхонада бир неча мартаба Қуръон ҳадя этган роқими хуруф ва дафтар ила собитдур. ( Ўзим туҳфа этганим дафтарга қайд этилган)

                                               *  *  *

    Русский туземний мактабларға ўқиганлар зиёли тугул, хаёлий ҳам ҳисобланмайдурлар. Алар фақат чаласавод кишилардур.

                                              *  *  *

    Ҳар кимға маълумдурки, бизнинг Туркистон мусулмонларини  юзни 99и илмсиздир. Қишлоқ ва саҳроларни аҳволи мундин ҳам ёмонроқ, мингдан бири эҳтимолки олими масонли шаръия бўлса. Холбуки буларнинг ҳаммасига илм фарз эди ва буларнинг аксарул аксари тўрт беш, ҳатто ўн саналар ила умрини мактабга ўткариб эди, аксари ҳар кун масжидга кетар. Бовужуд шул на учун  аҳоли бу қадар илмсиз. Бу даражада жоҳил ва бу даражада ахлоқсиздир. Албатта, бунинг сабаби аларға яхши таълим бермаслик ва аларға лозим ва муҳим ишлардин баён қилмасликдир.

                                          *  *  *

   Императури аъзам ҳазратлари сувратларини уламои динимиз осарлар ( илиб қўярлар), биз усули жадид муаллимини мактабга қўймаганимиз ажабдир. Биза қолса, илми ҳайъат мужтаҳидлари уламои давр Мирзо Улуғбек жанобларидек, Амир Темурдек рижоли тарихийни ( тарихий шахсларнинг) сувратларини ҳам қўйуб, буюк зотларнинг таржимаи ҳолидан қиёфат ва маишатидан ( қиёфаси ва ҳаёти)дан ҳам дарс ибрат олурлар. (олган бўлардик)

 Ким ёзиши мумкин?

Эслайсизми: Шароф Рашидов вафотидан кейин у кишининг ҳаёти ва фаолиятига оид, анча шошилинч тарзда бир неча романлар чоп этилди. Саид Аҳмаднинг “ Жимжитлик”, Мурод Муҳаммад Дўстнинг “Лолазор” ва бошқа асарларда Шароф Рашидов ёки ўша давр манзаралари қаламга олинганди.

Ислом Каримов ҳаётидан кейин бундай ҳол рўй бермади. Шахсан ўзим, Ислом Каримов билан ишлаган, истеъдод соҳиблари Хайридин Султонов ёки Мурод Муҳаммад Дўстдан зоҳиран шундай асар кутган эдим. Чунки Ислом Каримов бунга муносиб эди.

Аммо...

Яқинда Исмат Хушевнинг Зелимхон Ҳайдаров ҳақидаги эссесини ўқиб, бу муаллиф Ислом Каримов ҳақида ёзганда ҳам кифтини келтираркан, деган хулосага келдим.

Адабиётимизда анча вақтдан буён бундай ёрқин бадиий публицистик асар яратилганини эслолмайман.

Тағин бир кандидатура. Қатор тарихий эсселар ёзган ва ёзаётган Нурали Қобул ҳам буни уддалаши мумкин деб ҳисоблайман.

Фикрингизни билмоқчиман...

Нусрат Раҳмат

\ Блогимга

ОГОҲ БЎЛИНГ, МИНА МАЙДОНИ! * Яқин тарих яралари* Саксон ёшда ёзганларим* Гул ва ажал*

 

ОГОҲ БЎЛИНГ, МИНА МАЙДОНИ! * Яқин тарих яралари* Саксон ёшда ёзганларим* Гул ва ажал*

 

                                   

          Ўтган асрнинг тўқсонинчи йилларига келиб, мамлакатимизда иқтисодий аҳвол анча оғирлашиб қолди. Яшаш, нон топиш ваҳимаси пайдо бўлди. Оиламизда  хавотир ошиб,Тошкентдан Самарқандга кўчиб келдик: бу ерда томарқа бор эди, асалари боқиб ҳам ризқ топса бўларди.

   Мен асалари қутиларини кўпинча Ургут, Бахмал тоғлари пойига олиб борардим. Тоғлар тепасига мина қуйилган бўлиб,подачилар, чўпонлар молларни бу хавфли ҳудудга киритишмасди. Асалари эса минадан чўчимай, нектар таширди. Мол ораламагани боис ўт-ўлан ҳам, гул ҳам сероб эди.

  Ургутнинг Қатағон деган қишлоғида чегарачи ҳарбийларнинг штаби бўларди. Ундаги аскарлар чегараларни жангарилар, нашапурушлардан ҳимоя қилиш учун навбатчилик қилишпрди.

   Мен улар билан суҳбатлашишни хуш кўрардим.

 МЕН КАШФ ЭТГАН БУХОРО

     Американи Колумб очган дейишади. Аслида эса уни ҳар бир турист ўзича кашф этади.

     Дарҳақиқат, энг катта кашфиётчилар сайёҳлар, альпинистлар эмас, журналистлар, ёзувчилар, олимлардир. Мен Шарқни  Бобур ("Бобурнома"), Доғистонни Расул Ҳамзатов ("Доғистоним"), Англияни Даниэл Гранин ("Йўл бошловчига ёднома") кашф этган, дегим келади.

     Бухорони эса минг йиллар муқаддам Наршахий ("Торихи Бухоро") кашф этган. Ундан олдин ҳам, кейин ҳам бу борада "Наршахий панжасига панжа урадиган" киши топилмади.

         1974 йили "Қишлоқ ҳақиқати" газетасининг Самарқанд, Бухоро вилоятлари бўйича мухбири бўлдим ва каминани бу юрт ҳақидаги қораламаларим Наршахийнинг муқаддас публицистикаси олдида жуда ожиз, хира, тарқоқдир.

     Бухоролик шоир Тошпўлат Аҳмад билан аввалроқ дўстлашиб қолгандик. Шунинг учун уни топиш, раҳбарларга биргаликда кириш маъқул, деб ўйладим. У ишлайдиган - Ёзувчилар уюшмаси вилоят бўлимининг идораси Бухоро арки билан қадимий бозор оралиғидаги пастаккина, кўримсиз хоначада экан. Суриштира-суриштира бу ерга келдим-у, унинг қадимий боғдоди эшигига осилган каттакон бурама қулфни кўриб, ҳафсалам пир бўлди. Танаввул қилиб олгач, тўрт қатор ҳазил шеър ёзиб, уни таниш эшикка ёпиштириб кетишга аҳд қилдим.

Бухорода илҳомларим урди-ю қулф,

Туюқ ёздим, сарлавҳасин қўйдим мен "Қулф".

Кўрсатай, деб, сўнг Союзга олиб борсам,

Эшигида турар эди калладай қулф.

     Жиндай елим сўраш учун дуч келган идоралардан бирига кирдим. Бу - қадимий мадрасанинг бузилмай қолган ҳужраси эди. Ичкари киришим билан, диққатимни, аввало, унинг зўр дид ва ҳафсала  билан майда гулли ганчкорлик қилинган, морпеч нақшлар чиқарилган қадимий, бетакрор гумбаз ва деворлари тортди.

         Ҳамма санъатлар тин олганда, архитектура тилга киради, деган нақлни эшитганмисиз? Бу мўъжаз санъат атрофдаги шовқин-сўронларга қарамай тин олмайди - алланималар ҳақида завқ-шавқ билан ҳикоя қилаверади.  Ўтовга ўхшаган бу бурчаксиз хонада тўрт киши жиддий қиёфага кириб, алланималарни ёзишар, чўт қоқишарди. Одамлар ҳар гал кириб-чиққанда, қадимий эшик инграгандай бўларди.

    - Кечирасиз, озгина елим керак эди, - дедим ўнг томонда ўтирган  кишига, қаршисидаги елимга имлаб.

     Жавобан у менга бошдан-оёқ аллақандай киноя билан ажабсиниб нигоҳ ташлади. Дафъатан хушёр тортиб, мен ҳам суҳбатдошимга жиддийроқ эътибор бердим: у олтмишларга кирган, ўттизинчи йилларнинг раҳбарларига ўхшаб галифешим, хром этик кийиб олганди. Рафтори анчайин кибор бу одам мазкур идоранинг бошлиғи эканлиги сезилиб турарди.

    - Аввало ассалом алайкум, - деди у одобсиз болага дуч келгандай масхараомуз.

    - Кечирасиз, саломалайкум, - дедим дилгиргина. 

     Боя ҳаёлим обидага кетиб, саломлашиш ёдимдан чиққан экан, шекилли, қаттиқ ҳижолат чекдим. Атрофдагилар ҳам қовоқларини очмасдан, лабларининг бир чеккаси билан кулишди, аниқроғи, юзларига табассум суртишди.

     - Клейди нима қилалла, - сўради бошлиқ Бухоро лаҳжасида, мижғовлик ила.

     - Мана буни ёпиштирмоқчи эдим.

     - Қани, бир кўрайлик.

      Ноилож қоғозни узатдим. У ҳафсала билан кўзойнагини тақди, сўнг синчиклаб ўқишга киришди. Негадир "Союз" деган сўзнинг остига чизди

    - Буни қандоқ тушуниш керак, - сўради у газетанинг инжиқ котибларига ўхшаб.

    - Ёзувчилар Союзи яъни уюшмаси вилоят бўлими.

    - Шундоқ деб ёзинг!

    - Вазн бузилади.

    - Иби, - деди у кулиб, - о маъночи? Бундан арзу додимга қулоқ соладиган банда йўқ, деган гап чиқади-ку.

    - ....

    - Манг!

    - Елим!

    - Йўғ. Бир гап чиқса, клейни қаердан олгансан, дейишади. Ғавғога  тобим йўғ!

     Мен баттар ҳижолат чекдим. Лекин ҳаётда анчайин зада бўлган бу оқсуяк амалдорни ҳам тушуниш керак эди. Шеъримни олдиму, ташқарига шошилдим. Кўчанинг нарёғига ўтиб, яҳудий этикдўзга эҳтиром билан салом бердим ва бир томчигина елим сўрадим. У жавобан, топшириқлар

тобора ошаётганини, идора материал бермай қўйганини гапирди.  Майда пул чиқариб, нуқул пақир тангалар солинган консерва банкасига солдим. У вазиятни ўзгартирди.

    - Бу - чармники, - деди  кирланиб кетган  шишани узатар экан, - чунонам маҳкам ушлайдики...

     Қоғозга тўрт томчи томиздим-у, қотиб қолишидан чўчиб, таниш эшик томон югурдим. Етиб келсам, аллақачон кимдир қулфга эшагини боғлаб кетибди. Яқинлашиб боргандим, жонивор тепмоқчи бўлиб шайланди. Ноўнғай бўлиб, атрофга алангладим. Қоровул чол мийиғида кулиб, мени кузатиб турарди.

    - Бунинг эгаси қани? - сўрадим шошиб.

    - Бозорга тушдила.

    - Йўқ, идоранинг эгасини сўраяпман.

    - Ҳа, шоири калон Шофиркон кетганла.

    - Бошқалар-чи?

    - У киши келмаса, жонишинлари қаросини кўрсатмайди. Ҳай бу балала  карахт.          

    - Шоири калоннинг мошинаси борми - сўрадим.

   - Мошин қаерда? Этикдуз жуҳуддан қарз олиб юради.

     Отахон бир лаҳза тин олди. Сўнг ўзи ҳам шоиртабиат эканлигини намойиш қилмоқчи бўлдими ёки шунчаки илҳоми келдими, ҳайтовур Рудакийдан ғазал ҳиргойи қилди:

                                    

                            Ёди ёри  меҳрибон ояд ҳаме,

                            Бўйи жўйи Мўлиён ояд ҳаме...

     У билан алламаҳалгача суҳбатлашиб қолдик. Отахон амир вақтида ҳам қоровул бўлган экан. Ўша пайтда ана шу хоначада ўндан ортиқ сарой шоирлари амирга ҳамду-сано айтишаркан. Амир шоири калонга файтун ва бир канизакни инъом этган экан. Ҳозир бўлса...

     Шундай қилиб шеър ёзилган қоғозни эшикка ёпиштириб бўлмади.

     Биринчи кечани Кўкалдош мадрасасида ўтказдим. Меҳмонхона танқислиги учун қадимий обиданинг ҳужраларига темир кроватлар қўйиб, ётоққа мослаштиришган экан. Жуда қўпол қилиб ўтказилган электр симлари,  қувурлар ва замонавий коммуникациянинг бошқа воситалари гўзал нақшлар устига чапланган бўёққа ўхшарди. Шунчалик ҳам дидсизлик бўлиши мумкинми?! Эҳ! Бунинг устига ҳужрада меҳмон бўлганларнинг аксарияти ғишт, кошин, ганжлар устига ўз номларини муҳрлаб қўйганликлари жуда ғашимни келтирди. Дилимдаги бу нохуш ҳис эрталабгача ҳасадга айланди, шекилли, жўнаб кетиш олдидан мен ҳам бир ғиштга номимни ёзиб қўйдим.

     Муҳтарам китобхон! Булар бари етмишинчи йиллардаги ҳолат эканлигини ҳисобга олишингизни сўрардим.

     Мустақиллигимиз эълон қилингандан сўнг талай меҳмонхоналар қурилди, қадимий обидаларни тиклашга эътибор оширилди.