5.  ИДРОК ЭТГАНЛАРИМ

Одамларни тушуниш қийин. Уларнинг аксари оғма ва беқарор. Қишлоқ ёшлари шаҳарга интилишади-ю, бир азобда ўрнашиб олгач,қолган умрларини қишлоқларини улуғлаш, шаҳар ва шаҳарликларни ёмонлаш, ғийбат қилиш билан ўтказишади. Ёки кексаликни олинг. Ҳамма ҳам мўйсафид ёшларга етишни орзу қилади. Унга етиб олгандан сўнг, кексаликни лаънатлашади. Ўзлари танлаган касбу корни, сайлаган депутат ҳамда ҳукуматни ҳам ёмонлашгани ёмонлашган улар. Эҳтимол, бу қониқмаслик ҳиссидир. Айнан, ана шу ҳис кишини ҳаракатга солар...

* * *

Статистика –ҳақгўй ва даққоқ қария.Фоизма- фоиз айтиб беради: одамлар қанчага кўпайгани, жиноят қанча ошгани, нон истеъмол қилишнинг кўтарилиш динамикаси , гўштнинг қимматлашуви... хуллас ҳаммакўрсатгич – инсоннинг нечоғлик бахтли ёхуд бахтиқаро экaнлигини айтишдан ожиз у!

* * *

Ташвиш сени ташвишга солмагунча сен ташвишни ташвишга солма!

* * *

Халойиқ гавжум бўлиб ўтадиган йўл бўйида икки гадонинг ғижиллашиб қолганига гувоҳ бўлганман.

-Сен, ипирисқи иккинчи бор участкамга келсанг, уриб оёғингни синдираман. Бу ер учун ойида эллик минг тўлаганман!

-Вой, паст-ей! Эллик минг дейди-я!

Мен юз минг сўм бериб чиқдим бу жой учун.

Йўлда давом этар эканман ўйладим: ким экан ана шу гадолардан ҳам бож ўндирган? Албатта, амалдор!

Тиланчидан ҳам паст турган ярамас

! * * *

Онанг қайси тилда алла айтган бўлса, ўша забон, сенинг миллатингдир! Қанақа юрт ёки муҳитда яшвшингдан қатъий назар, миллатингдан тонма, чироғғим..

.* * *

"Мен ўзбекман," деб гариллайдиган, гоҳида миллат номидан гапирадиган, ўзга миллатларни камситишга мойил бўлганларни суриштириб борсанг, илдизи муғул, араб, қозоқ ёки. форсга туташган бўлиб чиқади.

ОИДИ ҶУФТИ ҲАЛОЛ ВА ЗУРРИЁТ

 

четверг, 9 июля 2020 г.

ОИДИ ҶУФТИ ҲАЛОЛ ВА ЗУРРИЁТ

         Писар ва духтари азизам! Дар ин дунёи серғавғо ва ташвиш ҳар кас барои ёфтани ҳамсари меҳрубон ва  муносиб, тамоми ҳастии худро ба ӯ бахшидан, фарзанд дидан, мекӯшад. Вале ин бахти нек ба ҳама насиб намекунад.

         Афсӯс, ки барои тадбири бағоят пурмасъули бунёди оила ҳеҷ кас дастури возеҳу равшан ва тавсиянома нахоҳад дод, Зеро интихоби ҷуфти ҳалол кори бағоят пурназокати қалб аст. Аммо бо вуҷуди он, тамоми инону ихтиёрро ба ҳукми шумоён гузоштани ман он қадар дуруст нест. Фақат ҳамчун падари дилсӯзу пурмасъул маслиҳатҳои муфид медиҳам, ки аз фоида холӣ нест.

Вақеан, халқи донишманд дар ин хусус пандҳои мумтоз дорад:

То сараш ду намешавад,

Молаш ҳам ду намешавад.

Боз:

Рӯзгори безан - чӯл,

Рӯзгори бозан – гул.

Боз:

Зани хирадманд – зеби хонадон.

Боз:

Ёри бад бадтар бувад аз мори бад,

Мори бад беҳтар бувад аз ёри бад!

Мори бад чун бар тану бар ҷон занад,

Ёри бад бар ҷону бар имон занад

Боз:

Бе ёри вафодор на аз умр лаззате ҳаст ва на дар зиндагӣ роҳат.

Писарам! Инро савдои умр гуфтаанд. Бинобар ҳамин, маслиҳат медиҳам, ки барои хонадоршавӣ шитоб кардан нашояд. Ҷавони ба синни никоҳрасида, маънои онро надорад, ки ӯ ба балоғат ҳам расидааст. Барои бунёди оила инсон бояд ҳам аз ҷиҳати иқтисодӣ ва , ҳам маънавӣ  тайёр ёки қариб тайёр шуданаш лозим. Агар илоҷаш бошад, таҳсилро ба поён расонида, сари ягон корро гирад, боз ҷиҳозоту зарурати тӯйро бо меҳнати худ харад, ана баъд тараддуд кардан ҷоиз аст. Аммо ҳар чӣ қадар сари танҳо гаштани ҷавон кашол ёбад, инҷиқ, хеле нозуктабъ ҳатто каме беписанд ҳам мешавад, ки ин ҳолатро нодида гирифтан кори нағз нест.

         Модоме, ки сухан дар бораи барқарор намудани қӯрғони муқаддаси оиладорӣ меравад, агар қабл аз ҳама доир ба ҳиссиёти қатъӣ ва риштаи муҳаббат таваққуф накунам, табиист, ки ошиқон каминаро ба ҷоҳилӣ айбдор мекунанд.

         Аз донишмандони Юнон, ки пеш аз мелод умр ба сар бурда, то шоири дирӯз мактабро хатм карда доир ба ин мавзӯъ асарҳо эҷод намудаанд. Ба онҳо, ягон фикри тоза илова намудан хеле душвор. Фақат ҳаминро таъкид ва таъин карданам лозим, ки аз қудрати маънавии ин завқи беҳудуд ва бетакрор бебаҳра мондан талафоти калон аст.

         Шояд ту афсонаи қалби модарро шунида бошӣ. Онро аксарияти шоирон назм кардаанд. Ман ҳам замоне қалами худро дар эҷоди модарнома санҷида будам.

Ҳайҳот!

Ҳайҳот!

Ҳайҳот!

Нестӣ модар,

Ҷаллодӣ, ҳаёт!

Ошиқон баҳри  чӣ музтариб, дилхун?

Боис чӣ, ба пои маъшуқон маҷнун?

Гоҳ ханҷар, гоҳе гул дода ба онҳо,

Партоӣ ба қаъри  қисмат ононро!

Хомаам банд шуд ба як афсона,

Афсона сарбасар ҳикмат, фасона.

Дил чунон беқарор, изтироб беҳад,

Дар сухан, дар нигаҳ ишқ аланга зад.

Одамон! Як тараф! Маст омад, ана,

Сархуш аз шароби ишқаш девона.

Ончунон дилситон, париваш санам,

Бегумон чу маҳтоб хушрӯ, мӯҳтарам.

Рӯҳнавоз, муаттар, латиф, ҷонфизо,

Бахтиёр, нурафшон, азиз, мубарро.

Сар ба пои нигор ниҳода такрор,

Нолаҳо мекунад йигит зор-зор:

“Деҳ ба ман дилатро, гавҳарам, ҷонам,

Ба зулмат мапарто асло ҷаҳонам.

Гӯй ба ман рози дил, ҳастиам нисор,

Нозанин, равонам, имонам нисор...”

“Навҳа бас, далерам, бигуфто дилбар,

Мардӣ гар, гӯш кун шартам ин сафар.

Розиям диламро бубахшам ба ту...

(Ваъдаи умедбахш ба ошиқ ин-ку)

Шоҳинам, биёр қалби ҷон модарат,

Ҷуръатат то куҷо, намой қудратат!”

Ин чӣ гап?

Макр-мӣ, сирру синоат?

Ё ин ки ҳазл-мӣ, мудҳиш хиёнат?

Яккаю ягона буд ӯ ба модар,

Бо шитоб раҳсипор ба хона писар.

Модари муштипар буд интизораш,

Ханҷаре ҷавон дошт дар ихтиёраш.

Ҳарду чашмаш беҷо бас девонавор,

Гап дағал, носазо, хашмин, кинадор.

Дастурхон густурда менишаст модар,

Интизор то саҳар дар роҳи писар.

Ногаҳон нон зи хун лолагун гардид,

Дар кафи писар дил чунон метапид.

Медавид ба оқиб бо шитоб, чаққон,

Модарро фаромӯш карда буд ҷавон.

Дар сари остона сарозер фитод,

Аз кафаш ба сӯе дил фитод, ҳайҳот!

Во дареғ,

Во дареғ омад бар забон,

Беҳисоб ғамангез буд ин ҳол чунон.

Гуфт: “Азиз дилбандам, ин чӣ фалокат?

Ё надид ҷони ту зарбу зарофат?

Хез зи ҷо чароғам, дардат ба ҷонам,

Раҳ нишеб, огоҳ бош, қурбонат шавам...”

Ҳайҳот!

Ҳайҳот!

Ҳайҳот!

Нестӣ модар,

Ҷаллодӣ, ҳаёт!

Ошиқон баҳри  чӣ музтариб, дилхун?

Боис чӣ, ба пои маъшуқон маҷнун?

Узр, ки ғам афзуд гуфтори Нусрат,

Ҳар ки худ хулоса аз он барорад.

Файласуфе чунин гуфта будааст: муҳаббат ҳиссиётест, ки  то вақти ба якдигар расидан аланга гирифта, сонитар хомӯш хоҳад шуд.

         Аввал ин афоризм ба ман хеле писанд омад, вале дар ҳаёт акси онро дидам; Бисёр зану шавҳари то тӯй бо якдигар ношинос баъдан ҳамдигарро маҷнунона дӯст дошта, ба якдигар такягоҳ шуда, ҳастии худро ба якдигар бахшидаанд, ки ба онҳо қоил шудаам!

         Эй фарзанд! Фаромӯш макун, ки мисли он ки ба пилтачароғ равған, ба ниҳол об, ба парранда дон зарур аст, муҳаббат ҳам рағбати моддӣ ва маънавиро мехоҳад. Охир, танҳо бо эҳтирос зиндагӣ карда намешавад! Воситаи хушнудкунандаи шахси дилбохтаатро худат фикр карда ёб; балки як даста гул, эҳтимол либоси зебо, каме ҳамду сано, табассум…

Зеро шоир фармудааст:Ба инсон бисёр чиз лозим нест. Дар хона ӯро касе интизор бошад бас!

Духтарам! Дар замони гоҳ ором, гаҳе пуршиддат тез-тез ҷудошавии зану шавҳари ҷавон як ҳолати нохуш аст, ки сабаби он бисёр мебошад, лекин оила ном иттиҳодияи муқаддасро нигоҳ дошта натавонистан, ба он нописандона нигоҳ кардан гуноҳи азим аст. Агар донӣ, ки фарзандон бошанду кас бева шавад, онҳоро зиндаятим намояд, хатои нобахшиданӣ хоҳад шуд.

Рангу ҷилои қисмат кам нест; яке бо хушдоману хусур, дигаре арӯс аз бемаблағӣ ва беманзилӣ сар мебарорад. Боз шавҳари кадом як бадбахт ба гиёҳвандӣ, майнӯшӣ ёки қиморбозӣ дода шудааст. Ту, духтарам, ҷону ҷигарам, ба чунин зарбаҳои ногаҳонӣ ҳамеша тайёр бош, ба реша рондани ҳар гуна иллатҳо роҳ надода, асосҳои пешгирии онҳорро омӯз. Қабл аз шикоят оиди падаршӯ ва хушдоман як ҳақиқатро ба тарозуи ақл гузошта, мушоҳида кун, ки онҳо одамони дигар замон, ту шахси дигар замон ҳастӣ. Модоме, ки чунин аст, дар байни солҳо ва ҷаҳонбинӣ фарқ ҳаст. Қалъае ба ном рӯзгор, ҷои заиф низ дорад, ки бояду шояд онро мустаҳкам намудан ва барои ҳамин аз якдигар бахшиш пурсидан гаҳе дар асоси тамоили хоксорӣ ба анъанаҳои неки миллӣ амал кардан ҳам қарз асту ҳам фарз аст. Ба ихтилофҳои хурди муносибатҳои оиладорӣ фориғбол нашав мисли он, ки аз шарора оташ бархезад, аз зиддиятҳои кӯчак муноқишаҳои бузург пайдо мешавад.

Боз дар хотир дор, ки зоти мард ҳамеша аз имконияташ бештар гап мезанад ва ваъда медиҳад.

Чӣ илоҷ, ин ҳам шояд як намуди мардигарист. Модоме, ки ҳамин хел аст, ба аспи қаҳр нишастан лозим нест. Дар Қомуси асосии мо – Конститутсия ба зану шавҳар мақоми  баробарҳуқуқӣ дода бошад ҳам, аммо бояд дар оиладорӣ, байни хешу пайвандон, давраи дӯстон мавқеи сардор, калонсол баланд бояд бошад. Муҳаббат ва садоқат як гапи китобӣ нест, оила ва мард ҳам танҳо барои зарурати шаҳвонӣ бунёд намегардад.

ҲИКОЯТ

         Дар деҳаи Қозиқӯрғони ноҳияи Самарқанд Ҷӯрақул Сибир ном пирамарди рӯзгордидае зиндагӣ ба сар мебарад. Ин мӯйсафед ду писар, ду духтар, набера, абера, чабера низ дорад.

Ҳозир (гап дар ҳолати соли 2002) вай дар сини 82 буда, 11 соли умрашро дар маҳбасхонаҳои Сибир гузаронидааст. Дар солҳои истибдоди сталинӣ ба ӯ айби «Душмани сохтори хоҷагии ҷамоатӣ (колхоз)»-ро  гузоштаанд. Аз тақдири шум завҷааш, ки ҳанӯз дар либоси арӯсӣ буд, доду фиғон карда мондааст. Шавҳари мазлумро занаш низ мазлума ном гирифта буд… Аз қисмати талх мардум ба онҳо сабру тоқат мепурсанд. Зарбаи ногаҳонии тақдир якеро хамида, дигареро маҷрӯҳ мекунад.

         Чӣ ҷои руст кардан аст, аз ғаму ғусса яке аз сараш бензин резад, дигаре қаду қоматашро мағрур дошта, ба қасди қисмат муборизаи шадидро оғоз мекунад.

         Хуллас, Шарифаапа ба роҳи шавҳар расо як сол интизорӣ мекашад. Аз ӯ ному нишон, ки нашуд, ба ҷустуҷӯ пардохтааст. Ва мефаҳмад, ки Ҷӯрақули ӯ  дар тарафи Сибир бадарға шудааст, дар он ҷо бо дарахтбурӣ машғул аст.

         Сибир! Кишвари сарди бепоён! Қадри Офтоб ном мӯъҷизаи табаррукро одами ягон маротиба  дар он макони сармои бераҳм буда ҳис карданаш мумкин аст. Шояд баҳори яклаҳзавии он ҷо мисли хотираи дур ва нохуш метобад. Ба ин ҳудуди бесарҳад якчанд мамлакатҳои Аврупоро ҷойгир кардан мумкин аст.

         Аз ин рӯ, подшоҳони рус дар ин ҷо маҳз маҳбасхонаҳо бунёд кардаанд, ки мазлумон азоби ҳам ҷисмонӣ ва ҳам руҳӣ кашанд. Қаҳрамони ҳикояти мо ҳам дар яке аз маҳбасҳо буд, ки Шарифаапа «ноумед шайтон» гӯён ба ҷустуҷӯи ӯ рахти сафар баст. Дар шаҳри Братск чун дигар мусофирон меҳмонхонаҳоро пурсуҷӯ накарда, ҳабсхонаҳоро пурсид. Ана баъд мисли арвоҳ дар атрофии симхори маҳбасхона, яъне турма гаштугузор намуда, ҳангоми посбонони бадҷаҳлу хашмолуд аз субҳи содиқ маҳбусонро ба кор баровардан ва бегоҳӣ бо кӯмаки сагҳои ба паси симхору панҷараҳои оҳанин зада-кӯфта бо алфози қабеҳ ворид сохтан аз байни гавдаҳои пажмурда шавҳари худро мекофт. Оҳо, кӯҳнадӯз Дугашвилӣ дар солҳои ҷанги хонумонсӯзи дуюми ҷаҳон дар суроғи писараш дар чанд маҳбасхонаҳои лаби дарёи Енисей ҳам чунин саргузашт дошт.

Эй хотираҳои мақаддас! Дар маркази шаҳрҳои бузурги дунё муҷассамаҳои мӯҳташам гузоштан лозим ба шумоён! То ки одамон дар назди садоқат ва муҳаббат сар фуруд оварда, зери пояи шумоён гулҳо гузоранд.

         Ҳамин хел Шарифаапа якуним сол ҷустуҷӯ мекунад ҳамсарашро. Вай беҳад ранҷу азоби мусофирӣ, хору зориро аз сар мегузаронад, ки чунин саргузашт як китоб аст. Ана ҳамин сарсониву саргардонӣ сабаб шуда, Шарифаапа забон меомӯзад, дар ҳаёт донову зирак ва ҳушёр мегардад.

Алқисса, як гурҷии ҳарбӣ ба ҷасорати ӯ тан медиҳад ё раҳм мекунад, ки барои кӯмаки холисона камари ҳиммат мебандад. Шарифаапа бо умеди ба висоли шавҳар расидан якчанд моҳ дар манзили он марди раҳмдилу саховатпеша зиндагӣ карда, ба зани бемор ва фарзандони ӯ парасторӣ мекунад. Ба некӣ некӣ гуфтаанд. Гурҷӣ ба ваъда вафо карда, Шарифаапаро ба бешазор мебарад. Хушбахтона, дар ҳамин ҷо ӯ ҳамсари худро ёфта гирифтааст!

         Оре, барои баён кардани ҷараёни вохӯрӣ қалам оҷиз аст. Масалан, шумо тавассути кино башараи хунуки посбононро бисёр мушоҳида карда, ба онҳо нафрататон афзудааст, албатта. Онҳо хунсардона, бераҳмона ва дар баъзе ҳолатҳо барои дилхушӣ куланги милтиқи дар даст доштаашонро пахш карданашон ҳеҷ гап нест. Вале он лаҳзаи дидорбинӣ, гарчанд сангдил бошанд ҳам, дар назди Шарифаапаи садоқатманду вафодор сар фуруд оварда, ба зану шавҳари ба якдигар бо меҳри бепоён моил монеъ нашуданд. Рӯзи дигар, парирӯз ҳам вохӯрӣ карданд онҳо…

         Шарифаапа дар мактаби он ҷо фаррош шуд. Ба ӯ як хоначаи хурдакакро ҷиҳозонида додаанд. Вай баробари бо ихлос иҷро кардани вазифаи худ ҳар рӯзи худо дами гарм пухта, ба назди Ҷӯрақул Сибир рафтуо мекард. Ана ҳамин тавр ба шахси наздики ҷамоаи мактаб ва маҳбусиён табдил ёфт. Зеро меҳру шафқати вуҷудаш атрофиёнро бефарқ намегузошт. Ӯ зани дилёбу савобталаб буд, ки на танҳо сару либоси шавҳараш, инчунин дигаронро низ шуста, дарбеҳ карда, ба беморону бечорагон дасти ёрӣ дароз менамуд. Хуллас, аз сабаби омадани занаш ба Ҷӯрақул Сибир каме насими озодӣ расид: сардорони дурандешу раҳмдил ба онҳо иҷозат додаанд, ки шабҳо якҷоя бошанд. Ана ҳамин тавр аз Ватан хеле дур, дар кишвари сард зану шавҳар муттакои якдигар шуда, умргузаронӣ кардаанд.

Соли 1955 зану шавҳар дар як мошин бо лақулуқи рӯзгор ва ду писару ду духтар кӯч баста, ба зодгоҳ омаданд.

Сад дареғ, ки панҷ сол қабл аз ин Шарифаапа чашм аз олами ҳастӣ пӯшид…

Солҳои донишҷӯӣ доир ба декабристҳо ва занҳои вафодори онҳо, ки ҷони худро ба хатар гузошта, аз паси шавҳар ба Сибир раҳсипор шуда буданд, китобҳо хонда будам. Вақте ки аз ҳамсояқишлоқ будани ин занро фаҳмидам, ифтихор намудам, ки аз байни бонувони маҳаллӣ низ ҳамсарҳои вафодор баромада, шӯҳрати миллати моро баланд бардоштаанд.

         Илоҳо, руҳатон шод, хонаи охирати шумо обод бод, Шарифаапаи қаҳрамони замони мо!  

         Боварӣ дорам, ки ҳоло вақте мерасад, ки дар бораи қаҳрамонии ӯ таҳиягарон кино бардошта, ба ҳукми тамошобинон ҳавола мекунанд.

         Эй фарзанд! Агар оила гаҳвораи ҷамъият бошад, фарзанд нерӯи камар, давомдиҳандаи насл, чароғафрӯзи сулолаи мост!

         Бидон, ки дар хонадони фориғ аз шодиву сурури бачагон ба тадриҷ шарпаи ваҳмангези зоҳирӣ фаро мерасад. Боз фаромӯш макун, ки дар ин дунё зани дар дасташ кӯдак дошта барин ҷонзоти зеботару пурҷозиба дар ҳеҷ куҷо нест ва нахоҳад шуд.  Мутафаккири Шарқ Мавлоно Абдураҳмони Ҷомӣ ба ин маънӣ чӣ хуш гуфта:

Ҳеҷ неъмат беҳтар аз фарзанд нест,

Ҷуз ба ҷон фарзандро пайванд нест.

Ҳосил аз фарзанд гардад коми мард,

Зинда аз фарзанд монад номи мард.

Аммо боз:

Намак дар комҳо ширинтар аз шаҳду шаккар гардад,

Ҷигарҳо хун шавад то як писар мисли падар гардад.

Падар аз шавқи дил дар кӯдакӣ дасти писар гирад,

Ба умеде, ки дар пирӣ писар дасти падар гирад.

         Азбаски ҳамин хел аст, кӯшиш ба харҷ додан лозим, ки фарзандон сиҳатманд, доно ва боодоб шаванд. Чунин мебояд тарбия кард, ки фарзандонамон на танҳо давомдиҳандаи умри мо, балки аз мо низ зӯртар ва тавонотар шаванд. Масалан, писари номзади фанҳо, камаш доктори фанҳо нашавад, ба тараққиёти сулола саҳмгузор намегардад!

         Фараз кардем, ту агар се забонро донӣ, бояд фарзандонат камаш панҷ-шаш забонро мукаммал аз худ намоянд.

         Афсӯс, ки дар зиндагӣ одамони ноқобил низ кам нестанд: қотилу фурӯшанда, нашъаманду фоҳишаву, безорӣ ва қаллобон...

         Эҳ, бисёранд онҳо! Аслан ягон нафари онҳо бад шуда, ба дунё наомадаанд. Аз сабаби нуқсонҳои тарбияи оилавӣ онҳо иштибоҳан ба роҳи нодурусти зиндагӣ ворид шудаанд. Дар урфият мақоли пандомез ҳаст: гунҷишк он чиро дар лонааш дид, онро такрор мекунад!

         Аз ҷиҳати биологӣ инсон ба оилаи ширхӯраҳо бо ҳарфи хурди  homosapiens мансуб аст, вале бо ҳарфи калони ИНСОН – дар дидагонаш шӯълаи мунаввар, дар қалбаш шамъчароғи некӣ, дар нияташ бузургӣ ва қатъият, дар суханаш тинҷӣ-амонӣ муҷассам, яъне зоти олист!

         Ҳеҷ гоҳ ва ҳар лаҳза фаромӯш накунед, ки падару модар барои кирдори фарзандон дар назди ҷамъият ва таърих ҷавоб хоҳанд дод!

         Дар қалби кӯчаки фарзандон ҳамеша тухми зарифӣ, хирадмандӣ, меҳру шафқат кошидан лозим, мебояд онҳоро ба дасти тарбиягари зукко, муаллимони шоиста супоред, то ки дар оянда на танҳо ба оилаи худ, бо миллату халқ ва Ватани маҳбуб низ шараф оварад!

YENİ HİKÂYELER

 

 

  2. ИДРОК

ЭТГАНЛАРИМ

 Бу йил қалдирғоч ҳаммомга кирадиган даҳлизчада, лампочка устига ин қурди. Уни ҳуркитиб юбормаслик учун ҳамма эҳтиёт чораларини кўрдик: эшикни ёпилмайдиган, лампочкани ёнмайдиган қилиб қўйдим. Набираларга алланималарни қайта-қайта тайинлаган бўлдим.

  Гап шундаки, икки йил илгари айвондан жой танлаб, иннинг ярмини тиклагач, ғойиб бўлиб кетишган эди. Уларни нимадир ( мушук, илон, хакка) қўрқитганди чамаси. Биз надоматлар чеккандик.

 

   Нар ва мода бир-бирига қўлдош, меҳрибон бўлиб ин тиклашди, мода тухум қўйди ва яқинда бола очади.

   Аслида ҳаёт кичик-кичик шодликлар ва ғуссалардан  иборатдай. Биз гоҳида  арзимас омадсизликлардан озор кўрамиз, изтироб чекамиз. Аммо кичик қувонч ва шодликларга эътибор бермаймиз.

  Қалдирғочлар менинг хонадонимдан жой танлашгани, ин қуришгани ва ҳар гал телефон симига  қўниб қўшиқ айтгани   дилимга ногаҳоний хуррамлик ато этади. У вижирлаб сайраётганда, секин разм соламан. Табиат уни  жуда баркамол қилиб яратган: узун қанотлари қора, тўши оқ, бўйни эса қўнғир рангда. Душман маҳв этолмаслиги учун кучли қанот ато этган; ҳатто қирғий ҳам унга етиб ололмайди.

   Инсон сўнгги йиллар давомида бир тишлам гўшти ёки бошқа манфаатлари учун қирғовул, каклик, оқбовур, укки, какку, кўкқарға, сингари паррандаларни деярли қириб юборди. Аммо дилкашлиги, меҳри учунми қалдирғочни ўлдиришга уволдан қўрқди.

   Гоҳида ҳамма ўқишга, ишга жўнаб, уйда ёлғиз қоламан. Шундай пайтда дилимни ғусса босиб келабошлайди. Ногаҳонда эса қалдирғоч сайраб қолади ва ”Мен ёлғиз эмасман, дилкаш ҳамроҳим бор”, деган фикрдан қувониб кетаман.

  Шу сатрларни ўқиётган биродаримнинг айвони (балкони, подъезди)га қалдирғоч ин қўйишини тилаб қоламан.

                             *  *  *

Бир замонлар, денгиз сигири, деган жонивор бўлган. Сут эмизувчилар оиласига мансуб бу ҳайвон бироз сигирга, бтроз тьюленга ўхшаган. У сув остидаги кўкатлар билан озиқланган. Ҳозир бу жониворнинг расми сақланиб қолган, холос. Гўшти хушхўр бўлгани учун одамлар қириб юборишган уни.

“Қизил китоб”га ўхшаш “Қора китоб” ҳам ташкил этиб, диназаврлар, мамонтлар, денгиз сигирларини ёзиб қўйиш зарурга ўхшайди.

 

                                                    *  *  *

 

Икки хўрознинг жиққамушт бўлиб чўқишаётганини кўп марта кўрган чиқарсиз? Тожларини қип-қизил қонга бўяшиб, ҳаллослаб чўқишаверади-чўқишаверади. Улардан бири орқага чекингунича давом этади бу шиддатли кураш.

Агар мазкур жанжалнинг сабаблари билан астойдил қизиқсангиз, ана шу хўрозларнинг бири бошқа ёқдан келиб қолганига ишонч ҳосил қиласиз. Ҳа, ҳар бир хўроз ўзи яшайдиган ҳовли ва унинг атрофидаги ҳудудларга ҳокимлик қилади. Бу депарага бирорта бегона хўроз кириб қолгудай бўлса, улардан бири мағлуб бўлгунича кураш давом этади.

Чегара учун кураш ёввойи ҳайвонларда ҳам мавжуд. Тулки ва бўриларнинг ҳудуди бир неча квадрат километрни ўз ичига олади ва одатда, рақибларни мазкур чегарагача таъқиб этади, холос. Ҳайвонларнинг жанглари адолатли: бу курашда бир-бирини ўлдиришмайди.

***

 Нусрат Рахмат

42 мин.  · 

Поделился/-ась с Доступно всем

1. ИДРОК ЭТГАНЛАРИМ

Бу гал диққатингизни қоқиўтга, ҳа, оддий қоқига қаратмоқчиман. Эътибор берганмисиз, у гуллаганидан кейин гулдон ўрнида юзлаб оппоқ «парашют»чалар ҳосил этади. Сўнг салгина шабада кўтарилиши билан ана шу «парашют»чаларнинг ҳар бири ўзидан анча оғир уруғни кўтариб, кўкка парвоз қилади ва аллақаерга бориб, «юмшоқ қўнади»…

Сиз уни ҳозирги замон «парашют»ларига таққослаб кўринг-а! Парашют юкни фақат юқоридан пастга олиб тушади. Қоқиўтнинг бағоят такомиллашган, физика ва аэродинамика қонунларига мос келадиган «парашют»чалари эса шамол кучи билан юқори кўтарилади ва узоқ йўл босиб пастга тушади.

Табиат қоқиўт уруғини тарқатиш учун қўллаган бу жараённи амалда татбиқ этиш учун ҳали кўп йиллар керак, албатта.

***

Инсон қадим-қадим замонларданоқ сайроқи қушларни хонакилаштирганини биламиз. Бугун бедана, булбул, каклик, канарейка сингари ўнлаб парранда турлари бизга эстетик завқ ато этади.

Лекин, негадир инсоният сайроқи ҳашаротларни қўлга ўргатишга эътибор бермаган. Ваҳоланки, улар орасида овози ширалилари оз эмас. Бунга қора чигиртка билан жизиллоқ (цикада)ни мисол қилиб олиш ўринли бўлар эди. Бу жониворларнинг дилкаш қўшиғидан дилим завқ-шавққа тўлган дақиқалар кўп бўлган. Қора чигиртка кўпроқ шом маҳали хониш қилади. Унинг бетакрор қўшиғини шаҳарларда ҳам тинглаб қолиш мумкин. Чириллаб қўшиқ айтиши сизга гоҳида чанг, гоҳида флейта оҳанларини эслатиб қолади. Жизиллоқ (уни саратон, ҳам дейишади) бир маромда ғижжак чалаётган санъаткорни ёдга солади.

Мен бир маҳаллар қора чигиртка билан жизиллоқни қутичага солиб, олиб юрганман, аммо улар тутқунликда хониш қилишмаганди.

***

Сиз уни бармоқларингиз орасига авайлаб олинг-у, ўзгача нигоҳ билан синчиклаб назар ташланг. Шунда, табиат чигиртка деган маҳлуқни зўр дид ва ҳафсала билан бунёд этганига ишонч ҳосил қиламиз. Унинг кейинги чайир ва кучли оёқлари отникига жуда ҳам ўхшаб кетади, кўзлари бургутникидай ўткир, ўмровлари кенг.

Бу жонивор вазиятга қараб юради, сакрайди, учади. Агар инсон ўз гавдасига нисбатан чигирткадай сакраганида эди, тўққиз қаватли уйнинг устидан ҳам ҳаккалаб кетган бўларди.

Биламан, сиз унинг зарари ҳақида кўп эшитгансиз, аммо табиат учун «зарарли» ёки «фойдали» фарзанд йўқ. Шу сабабли бу гал жониворни ўтлоқ орасига беозоргина қўйиб юборинг – ризқини топиб есин.

***

Жониворларнинг ўз фарзандига бўлган ҳудудсиз меҳр-садоқатини бир неча бор кузатиб, уларнинг фидойилиги, жасоратидан ҳайратга тушганман.

Маълумки, калхат паррандалар билан озиқланади, ўрни келса, товуққа ҳам ташланади. Аммо, бир бор товуқ калхатга ҳужум қилиб, уни даф этганига гувоҳ бўлганман. Ўшанда калхат унинг жўжаларига ташланган эди – товуқ эса ўзидан бир неча ҳисса кучли рақибга ҳужум қилиб қолди. Буни кутмаган йиртқич орқага чекинди.

Зах ва ташландиқ ертўлада кўршапалакнинг ҳали темирқанот бўлиб улгурмаган полапонларига кўзим тушди. Она кўршапалак мени кўриб безовталанди, сўнг мўъжиза рўй берди: у болалари қаршисига келиб хавотирона вижирлади ва полапонларини елкасига миндириб олди. Сўнг опичлаганича ертўлани тарк этди.

Табиат, ҳатто ҳашаротларни ҳам ана шундай садоқатдан маҳрум этмаган. Чумолининг инини сув босганида, улар, энг аввало, тариқча келадиган тухумларини олиб қочганини бир неча бор кузатган бўлсангиз керак.

Зурриёд учун кураш ҳам табиат қонунларидан биридир.

Все реакции:

6Zamira Raxmatova, Zilola Pirnazarova и ещё 4

ЗЕРИКАРЛИ ҲИКОЯЛАР. НОМАЪЛУМ ОДАМ ҲИКОЯСИ

 

ЗЕРИКАРЛИ ҲИКОЯЛАР. НОМАЪЛУМ ОДАМ ҲИКОЯСИ

                   Сиз ҳаммангиз мендан тонганда, мен яна сизга 

                қайтарман.

                   Чиндан, биродарларим, мен ўшанда

              йўқотганларимни бошқача кўз билан излайман;

              бошқача муҳаббат билан севаман, мен сизни

               ўшанда.

                                              Фридрих НИТШЕ

                                               *  *  *

    

                Агар Туркистонда Навоий ва Улуғбекдан бошқа

            бирор илм ва маданият арбобига ҳайкал қўйиладиган

           бўлса, у Маҳмудхўжа Беҳбудий ҳайкали бўлғусидир.

                                               Лазиз АЗИЗЗОДА

               

                                                   *  *  *

                             Кўкларга сиғмаган нолам – ёшлигим,

                            Сувга чўкиб кетган болам – ёшлигим...

                                                          Рауф Парфи

                                            1    

    Кўз ўнгингизга  қирқ  ёшнинг нари-берисидаги, анча одми кийинган, ўрта бўй,  ўйчан, андак асабий ва зумроқ   эркакни келтираоласизми?

    Ана шу одам,  менман.  Исм-шарифим билан қизиқмай қўяқолинг. Уни айтишга хоҳишим йўқ. Ўзим ҳам жамиятдаги  ўртача одам бўлсам керак-ки,  ҳозиргача қўним топганим йўқ. Дастлаб  судяга шогирд бўлдим,   кейин  уч йил Москвада ишлаб келдим, аниқроғи, мардикорлик қилдим,  сўнг  Самарқандга  қайтиб,  киракашлик билан банд бўлдим.

    Ҳозир уйимда интернет-клуб ва компьютер курси очганман. Маҳалламиз болаларига турли томошалар кўрсатаман, кейин компьютерда ишлашдан сабоқ бераман. Клуб − пулли,  курслар эса бепул.

    Менга ўхшаб,  узлатга чекинган кишиларнинг  улфатлари, дўстлари ҳам кам бўлади. Агар Самандар акани ҳисобга олмаса, бақамти ўтириб гаплашадиган танишим  йўқ ҳисоби.

     Аслида, компьютерга меҳр қўйишимга ҳам шу ростгўй, ориф одам сабаб бўлганди.

   Исм-шарифимни айтмаганимдан ранжимаслигингизни сўрардим. Аммо муҳим бир маълумотни  яширмайман. Мен,  Маҳмудхўжа Беҳбудий ҳазратларининг эваралари бўламан. Менга бобокаланимнинг номини беришдан аввал роса мунозара қилишган, хавотирга тушишган. Бу гапни ҳам, зада бўлган жабрдийдалардай, имкон қадар пинҳон тутиш пайида бўлиб юраман. Жуда зарур бўлганда айтаман. Бизнинг қавмлар,  айнан ана шу маърифат дарғасининг  авлодлари бўлгани сабаб не-не уқубатларга дучор бўлишганидан хабардорман. Сталин қатағони йиллари уларнинг аксари паноҳ излаб, ўзга юртларга,  жумладан  Тожикистон томонларга кетиб қолишган. Бу қўрқув ва хавотир ҳали ҳам авлодимизни батамом тарк этгани йўқ.