САНАТОРИЯДА

Туркистон тизма тоғларига туташ Обигарм қишлоғидан бирор чақиримча баландликдаги  оромгоҳга баҳо берадиган бўлсак, унинг мўъжазлиги, оддий, ҳатто жўнлигини тан олишимиз керак бўлади. Бошқа шаҳар, юртлардаги дам олиш уйлари, курорт, санаторияларда бўлганлар бу ерга келиб, бурунларини жийиришлари ҳеч гап эмас.

Одам бўйичалик девор калладай-калладай келадиган тошлардан лойсиз, цементсиз тикланган ва омонатдай, ҳадемай қулаб тушадигандай таассурот қолдиради; дарвоза хивичдан ясалган, аниқроғи, унинг ички қисми саватдай қилиб тўқилган. Атрофи тут хивичидан доиралар, ўртада қаҳваранг новдадан (эҳтимол, гилос ёки олхўриникидир) юракнинг беўхшов шакли акс эттирилган.  Бу кимлар учундир қадимий ҳунармандчиликни ёдга солса, бошқа бировлар учун бориб турган одмилик ёки ночорлик бўлиб туюлиши табиий.                    

Хоналар ҳам пастак, тартибсиз. Ёзлик айвонларнинг томлари, деворлари бўйрадан.

"НОМАЪЛУМ ОДАМ ҲИКОЯСИ" Тўртинчи қисм

     − Валя, сен шу бола билан гаплашиб кўр,-  деди, -  маъқул бўлса олиб кетасан. У русчани яхши билади, ичмайди, чекмайди, ҳалол...

  Мен бу тарифнинг сабаблари   тўғрисида фикр юритаётганима,  аёл менга анча синчков кўз югуртириб чиқди  ва қўшни хонага таклиф қилди.  Стулларга жойлашиб олганимиздан кейин,  турфа саволлар  берабошлади.   Аниқроғи, қаерданлигим,   ўқиган, ишлаган жойларим,  қанақа оилада вояга етганим ва ҳакозо. Кейин муддаога ўтди.

  − Дадам − уруш ногирони. Шу кишига қарашадиган дастёр дараклаб юрибман.  Аветик Исаевич сени  тавсия этганди... 

НОМАЪЛУМ ОДАМ ҲИКОЯСИ

                                            

                                            Учинчи қисм           

Станцияда бир неча юк поездлари турар,  одамлар  уларга алланималарни ортишар ёки  туширишарди. Булар −  ўзимизнинг ўзбеклар эканлигини дарҳол фаҳмладим ва қувондим.

   Ишбоши қўнғиз мўйловли,  пакана,  жиккакроқ, аммо узиб-узиб гапирадиган,  сохту сумботидан андак бадфеъл ва бадгирлиги манаман деб турадиган   Аветик Исаевич деган пакана киши экан.

     Одатда, бундай тоифадаги паканалар ўз ишларига жуда пухта бўлишади, илк мулоқотдаёқ, суҳбатдоши ҳақида хулоса чиқаришади.

    У эшиги олдида    интиқ ўтирган ўзбек, тожик болаларга бот-бот иш йўқлигини такрорлашига қарамай, ҳеч ким жўнаб кетмас эди. 

НОМАЪЛУМ ОДАМ ҲИКОЯСИ

                                   2

    Дўстимнинг ойиси бизни вокзалда ҳаяжон оғушида кутиб олди, каминага ҳам самарқандликларга хос илтифотлар кўрсатди.

    Бу ерда бир неча  аёллар сабзавот, мева ва ширинликларни саралаб, тарозига тортишар ва  махсус целлофон халтачаларга  солиб, пештахталарга теришар экан.   

    Яшаш шароитлари эса мақтагулик эмасди. Катта магазиннинг усти қаватидаги хона парда билан иккига бўлинган бўлиб, буёғида аёллар,  нари томонда эркаклар ётишаркан. Кечаси булар ётган  тўшакка эрталаб бошқа сменада ишлаганлар келиб ухлашаркан.

    Эртаси магазиннинг  хўжайини ( уни Босс дейишаркан. Бу,  унинг номими, лақабими – англолмай қолдим) кабинетига кирганимизда, эътиборимни, энг аввало,  деворга илиб қўйилган боксчиларнинг бир жуфт  қўлқопи тортганини айтиб ўтишим керак. Бошлиқнинг қорувли  гавдасини кўриб, спорт билан шуғулланса керак, деб ўйладим.

ОПА

Бунақа салобатли, шукуҳли боғни биринчи бор кўришим. Киши ўзини ногаҳонда бокира, улуғвор гўшага кириб қолгандай ҳис қилади, атрофдаги анвойи гулларнинг хушбўй ҳиди туйғуларингизни қитиқлаб руҳингизга сокинлик ато этади. Намчил асфалт йўлаклар сизни боғнинг тўрт томонига чорлайди. Дарвоза (ёғочдан ўймакор қилиб ясалган)дан кирган заҳотингиз арғувон, эман, сановбар ва номлари кўпчилигимизга ноаниқ бўлган манзарали; нарироқда эса мевали дарахтларга дуч келасиз. Ўртада баланд қилиб қурилган, зиналари мармар қуббали шийпон.
Биздан ташқари ҳам талай кишилар ариқларни тозалаш, супуриш-сидириш, сув сепиш билан банд эдилар; шийпонда стол безатишарди, ўша томондан доғланаётган зиғир ёғнинг ҳиди анқирди - буларнинг бари анчайин нозик меҳмон ташрифидан далолат берарди.
Бизни бу ерга олиб келган амаки ишбошиларга тақсимлади. Мени, скамейка тузатаётган, нимаси биландир қайнотамга ўхшайдиган олтмиш ёшнинг нари-берисидаги, ўртабўй, босиқ нигоҳли отахонга рўпара қилди.

УРГУТЛИК ЗИЁЛИЛАРГА

Азиз дўстлар! Олий Мажлисга депутатлар сайлаш муддати эшик қоқмоқда. Шахсан мен, Ургутнинг асл фарзанди истеъдодли шоир,  забардаст публицист, хушфеъл инсон Карим Баҳриевни ана шу депутатликка муносиб номзод деб биламан. “У бизнинг туманга нима қилиб беради”, деган худбин саволни ўртага ташламанг! Карим Баҳриевдай зукко, нуқтадон кишилар бутун мамлакат тараққиёти учун кучли импулслар беришлари шубҳасиздир!

   Карим Баҳриевнинг табиатида бировни камситиш, манманлик, миллатчилик умуман йўқ;  у ўз мулоҳазаларини айтишда ҳеч қанақа максимализм, бир ёқламалик, худбинликка йўл қўймайди.

   Биродарлар! Унданда муносиб кандидат топишингиз амри маҳол.

    Бу курашда камина ҳам сизлар билан биргаман! 

ҲОЖИБОЙ ТОЖИБОЕВНИ ХОТИРЛАБ...

 Мустақиллик эълон қилингандан кейин Тожикистон бизга бир неча истеъдод эгаларини тақдим этди. Булар орасида Асқар Маҳкам билан Ҳожибой Тожибоевни алоҳида тилга олгим келади. Минг надоматларким, уларни ўз ватанларига тобутда олиб кетишди.

 Асқар Маҳкам ҳақида кейинроқ...

 Бугун Ҳожибой Тожибоевни хотирлагим келди.

ДЕМАК ҒОРЛАРГА ҚАЙТМАЙМИЗ

ЗУЛМ

Ўтган асрнинг етмишинчи йилларида “Қишлоқ ҳақиқати” газетасининг вилоятлараро мухбири бўлиб ишлаганимда, анча−мунча доно, тадбиркор раисларни билардим. Жомбойлик раис уруш (1941−1945) иштирокчиси бўлиб, фронт таассуротлари,
концлагер азобларини сўзлаб беришни ёқдирарди.

Машъум “Ўзбеклар иши” билан кўп раислар, жумладан жомбойлик биродарим ҳам қамоққа олинди. Шундай кунлардан бирида колхозга бориб, идора олдида тўпланган анчайин одамларни кўрдим. Партком уларнинг айримларига жиҳозланган юк машинасига минишга рухсат берарди. Билсам, бу одамлар Каттақўрғон қамоқхонасига, раис бобони кўргани, аниқроғи, унинг овозини эшитгани ва йўл-йўриқ, маслаҳат олгани жўнашаётган экан.

Раис қамоқхонанинг пастки қавати − ертўласига ташланган бўлиб, у ердан чиққан вентиляция қувурига оғиз қўйган ҳолда, аҳвол сўрашар, маслаҳат олишар экан. Овоз ҳам зўрға эшитиларкан.

БОЯҚИШ ЎҚИТУВЧИ ЁКИ ЭРТАКДАН СЎНГ

                      

  

  

  Агар бизнинг орамизда яхши одамлар бўлсалар, булар бошлаб мактаб муаллимларидир. Агар бизда фойдали одамлар бўлса, булар ҳам муаллимлардир...

  Шараф сизга, муҳтарам ўқитувчилар! Мусулмонларда ғурурланмоқ учун бирор нарса бўлса, булар ҳам сизлар! Сизнинг фидойи меҳнатингиз қадрига етмаганимиз учун, сизни фақирликда, муҳтожликда қолдирганимиз учун бизларни, ўқитган болаларингизнинг оталарини кечирингиз!”

           Исмоилбек Гаспринский

          

                           Ҳозирги китобхон анчайин инжиқ, нозиктаъб – у руҳиятга боғлиқ тафсилотларни, табиат тарҳлари чизилган саҳифаларни хушламайди; киноя ёки муаммолар моҳиятига етиш учун бош қотиришни эп кўравермайди. Лекин ҳақиқат ёки чўпчаклигини  фарқлаб бўлмайдиган воқеалар; охир-оқибат, гуёки, адолат зам-зама қиладиган, ўз ибораси билан айтганда: “қизиқ” олди-қочдилар бўлса, шунда ҳам аввал “чўқилаб кўриб”, дилига ўтиришса ўқийди, бўлмаса, телевизор тугмачаларини бирма-бир босиб (ахир, унинг ихтиёрида талай каналлар; бунга компьютер ҳам келиб қўшилди) юборади ва шўрлик ёзувчи не-не умидларда битган қораламалар қўли осилиб, ноумид  бўлиб қолаверади.

         Начора, ёзувчи ҳам бунга қасдма-қасд ўлароқ, ногаҳоний илмоқлар, янги-янги ноанъанавий шакллар, шунингдек, ғаройиб ўйдирмалар, юмор билан йўғрилган эртакнамо ечимлар ўйлаб топишга мажбур бўлади.

    Менинг ушбу қораламам ҳам шулар жумласидандир. Ундан ғоявий хато изламаслигингизни ёки  жилла бўлса ҳам шаккокликка йўймаслигингизни сўрайман.

         Ижозатингиз билан илк ҳикоямни афсонадан бошламоқчиман.