ҲОДАРВЕШ ШАМОЛИ

      Ўтаётган (2019)йилда икки дўстимдан жудо бўлдим. Булар Миршариф Хўжаев ва Зиядулла Нурматовлар эди.Йил охирида ажал менга ҳам чанг солди.  Жонлантириш бўлимида уч кеча кундуз ҳушсиз ётганман. Аммо насибам бор экан...Миршарифнинг асаридан парча эълон қиляпман

 МИРШАРИФ ХЎЖАЕВ «ҲОДАРВЕШ ШАМОЛИ»

…1962 – 1963 йилларда Бухородаги Биҳиштиён қабристони бузилгани, унинг тупроғини “ўлчаганим” хусусида ёзгандим. Ислом оламида Мадинаи мунавварадаги Жаннатул Бақия, Маккаи мукаррамадаги Жаннатул Муалло қабристонларидан кейинги ўринга даъвогарлик қилган Самарқанддаги Чокардиза қабристони ҳам 1948 йилда текисланиб, аҳолига уй-жой қуриш учун ажратиб берилгани, бу ҳақда камина, кейинчалик, Республика телевидениеси орқали чиқиш қилганим тўғрисида эслатган эдим.

Калом илмининг асосчиси – Абу Мансур Мотрудий (араб дунёсида имом ал-Ашъарийни калом асосчиси деб ҳисоблайдилар), суннийликдаги энг йирик мазҳаб – Ҳанафия шариат китоби – “Ҳидоя фи фуруъ ал-фиқҳ” муаллифи Бурҳониддин Марғиноний ва бошқа юзлаб алломалар дафн этилган Чокардизадаги қабрни бузиб, уй қуриш учун абдол мусулмон, аввал, динидан чиқиши керак.

Коммунистлар бунинг йўлини топишган: халқ депутатлари Самарқанд шаҳар кенгаши ижроия қўмитаси (раиси яҳудий миллатига мансуб Хонимов бўлган) қабристон ҳудудини уй-жой қуриш учун яҳудийларга бўлиб берган. Абу Тоҳирхожа “Самария”сидаги мана бу гапга эътибор беринг: “Ҳазрат шайхда (имом Абу Мансур Мотрудийда. М.Х.) ажойиб (бир) ҳолат (ҳам) бор эди. У гоҳо яҳудийлар маҳалласига бориб “ибодат қилинглар ёхуд ўлинглар”! деб хитоб қилар эди. Бу сўзни эшитганлар имон келтирмасалар, ўша чоғдаёқ ўлардилар”. (Тошкент, “Камалак”, 1991 йил. 38-бет).
Чархи гардуннинг қалтис ўйинини қаранг-ки, орадан минг йил ўтиб, ўша яҳудийлар авағаларининг авағалари (аваға – чевара) Абу Мансур Мотрудий файз осор мазори ўрнини ҳожатхона қилдилар (ўша ҳожатхона ва Имом Мотрудий қабри ёнида дафн этилган имом Бурҳониддин Марғиноний қабри ўрнига ит катаги ясалганини видео тасвирга олиб, Республика телевидениеси орқали намойиш этган эдик).

Бу гапларни қўзғаб, шундай ҳам аламзада, яҳудийларни бадном қилмоқчи эмасмиз, алҳазар! Бу ишлар ўша давр сиёсатининг ҳосиласи эди. Насоро тамал тошини қўйган коммунистик ҳаракат яҳудий қўли билан мусулмон эътиқодига тиғ санчди.

Телевидение орқали чиқишимиздан кейин мазкур маҳалла вакилларидан бир гуруҳи ўша пайтдаги ишхонамиз – вилоят теле-радио комитетига келиб, ҳақирни туҳмат уюштиришда айблашди, “мақсадингиз уй-жойларимизни буздириш”, дея даъво қилишди. Ғалвалардан натижа чиқмади. Шундан сўнг камина вилоят цензурасига раҳбар қилиб тайинланган эдим.

Минг йиллар у ёки бу кўринишда амал қилган энг нодемократик ташкилот – цензурадаги фаолиятимнинг биринчи куни ёлғончи дунёнинг ёлғонига гувоҳ бўлди. Идорамиз ходими Мардон Маҳмудов машинкада чоп этилган бир китобча матнини тутқазиб:
–Бунда ёзилган тарихга тишим ўтмайди, ўзингиз кўриб берақолинг, – деди.

“Самарқанд қабристонлари” деб номланган китоб ўзбек, рус ва инглиз тилларида бўлиб, Абу Тоҳирхожанинг “Самария”сидан узиб-юлиб, ямалганга ўхшарди. Фақат муаллиф – тарих фанлари доктори, Самарқанд Давлат университети профессори, Чокардиза ҳудудида пайдо бўлган маҳаллада яшовчи Моше Абрамов шу қабристон ҳақидаги маълумотига “янгилик” киритган эди. У “Имом Абу Мансур Мотрудий ва имом Бурҳониддин Марғиноний суяклари иккинчи жаҳон уруши йилларида Чокардиза қабристонидан Мотруд қишлоғига кўчирилган”, деб ёзганди. Маълумот мазкур маҳаллани бузилишдан сақлаб қолиш мақсадида атайлаб китобга киритилган. Уни нашр этишга рухсат беролмасдик, албатта. Домладан янги маълумотни асословчи ҳужжат сўрадик.

–Э-э, мулло, уни қайси источникдан олганим хотирамда йўқ, теперь қандой топишни билмайман, – деди М. Абрамов.

Китобни босишга рухсат йўқлигини айтганимизда, муаллиф сири очилганини фаҳмлади ва қабрлар кўчирилганлиги ҳақидаги ёлғонни қўлёзмадан ўчиришга рози бўлди.

Китобни нима сабабдан инглиз тилида ҳам чиқараётгани билан қизиққанимизда:
– Мулло, биз яқинда хорижга кўчамиз. У ёқдаки бародарларга англизчасини савғо қиламиз, – деди муаллиф.

Аммо Моше Абрамов хорижга кетолмади – китоб босилгач, вафот этди ва жасади Чокардиза шимолидаги яҳудийлар қабристонига қўйилди. Юқорида айтилганидек, бу китоб цензура раҳбари сифатида кўрган биринчи ишим эди. Самарқандлик танитқли тарихчи Комилхон Каттаев:
–Моше Абрамов бунчалик тез вафот этар экан. Сиз цензурага ишга келмаганингизда, бу ёлғон кимсан, тарихчи профессор номидан китобга чиқарди. Воқеада бир ҳикмат бор – ўша бобокалонларимизнинг руҳлари сизни цензурага судраб келган, – деди.

Алқисса, руҳ судрадими, Худо урдими, цензор бўлиб қолдик.

Республика Вазирлар Маҳкамасининг “Имом Абу Мансур ал-Мотридий таваллудининг 1130 йиллигини нишонлаш тўғрисида” 1999 йилда қабул қилган қарори асосида Фанлар академияси археология институти олимлари Чокардизанинг қадимда Тали муҳаддисон (Муҳаддислар тепалиги) деб номланган ҳудудида барпо этилган ҳовлилардан кўплаб қабртошлар, ёзувли қайроқ тошлар топдилар, уларни тадқиқ қилдилар. Имом Абу Мансур Мотрудий, Бурҳониддин Марғиноний ва бошқа буюкларнинг ёдгорлик тошлари ўрганилди. 2000 йилда шу ҳуддудда имом ал-Мотрудий қабри ўрнига маҳобатли мақбара барпо этилди ва аллома таваллудининг 1130 йиллиги мамлакат миқёсида нишонланди».